پيشينه و تاريخچه هنر سفالگري

هنر سفالگري چيست؟

هنر سفالگري هنري است كه ريشه در تارو پود تمدن بشري دارد. دستان هنرمند سفالگر از گل بي جان و بدون هويت، ظرفي ارزشمند و هنرمندانه خلق مي كند. سفالگري عشق است، تجلي روح زيباي زندگي در گل است. يادآور دوران كودكي است. هنري است كه از گل، ظروف زيبا مي سازد. سفال همان ظرف ساخته شده از گل است كه اين چنين هنرمندانه شكل داده شده است. با شهر سفال همراه باشيد.

تاريخچه سفالگري

هزاران سال پيش در عصر نوسنگي، زماني كه انسان توانست از ابزارهاي سنگي استفاده كند و با فن سبدبافي آشنايي يابد، احتمالا با اندود كردن بدنه خارجي سبدها و قرار گرفتن آنها در كنار آتش به طور اتفاقي به شناخت ظروف گلي و مزاياي آن دست يافت. دسترسي به چنين وسيله اي، تحولي چشمگير در امر جمع آوري و نگهداري غذا پديد آورد و انسان در نقاط مختلف جهان با اختلاف زماني چشمگير، به اين مرحله از تحول و خلاقيت قدم گذارد. طبق مطالعات انجام شده آغاز كشاورزي و يكجانشيني در ايران به هزاره هاي ششم و هفتم قبل از ميلاد برمي گردد.

نخستين سفالهاي دوران جمع آوري غذا يا عصر نوسنگي قديمي ترين ظروف گلي است كه تاكنون در افريقاي شرقي به دست آمده است. اين ظروف اسكلت سبدي دارد و در واقع سبدهاي گل اندودي است كه در كنار آتش خشك شده است. فكر استفاده از پوسته اي داراي حجم احتمالا پس از ديدن پوست ميوه هاي خشك شده، حفره هاي سنگي، قطعات سنگي با سطحي مقعر كه آب باران را در خود نگهداري مي نمود پديد آمده است. قدر مسلم انسان با قرار دادن دستها كنار هم و استفاده از آنها براي نوشيدن آب عملا به ايده ظرف و مظروف پي برده است.

• همچنين بخوانيد: سفال چيست؟

فرضيه محققان تاريخ هنر مبني بر وجود حفره هاي ايجاد شده (جاي پاي انسان و حيوانات) در حاشيه رودخانه هايي مانند نيل كه بر اثر طغيان آب، رسوباتي از خود به جا مي گذارند و پس از خشك شدن، اين حفره ها به شكل ظرف از ماسه هاي اطراف جدا مي شود نيز قابل توجه است و شايد، قابل قبولتر به نظر برسد. انسانهاي غارنشين كه براي نوشيدن آب از پوسته هاي كاسه اي شكل استفاده مي كردند عملا با مشكل انتقال آب به داخل غار و پناهگاه روبه رو بودند. طبق آخرين تحقيقات انجام شده غيررسمي قديمي ترين سفال مكشوفه به ۱۲ هزار سال ق.م بر مي گردد و از شرق دور به دست آمده است.

تحقيقات علمي باستانشناسي در ايران قديمي ترين ظروف گلي حرارت ديده را به هشت هزار سال ق.م نسبت مي دهد. اين سفال ده هزار ساله را، كه نمونه آن در غاري به نام كمربند واقع در مازندران نزديك بهشهر به دست آمده است، مي توان قديمي ترين نمونه سفال دست ساز ابتدايي در ايران دانست. اين سفال، ضخيم، كم پخت، شكننده، خشن و قهوه اي رنگ است و در آن مقدار زيادي علف خرد شده به عنوان ماده چسباننده (شاموت) براي جلوگيري از ترك برداشتن به هنگام خشك شدن در آفتاب با حرارت ديدن در كنار آتش به كار رفته است. اين نوع ظروف سفالي جانشين ظروف سنگي صيقل يافته و نيز ساخته شده از چوب و پوست مي گردد.

همچنين در كاوشهاي حاشيه كوير در تپه سنگ چخماق شاهرود و در مراحل بعدي در لايه هاي عميق تپه سيلك كاشان، مناطق اوليه تپه سراب نزديك كرمانشاه، لايه هاي عميق تپه گيان در نهاوند و تپه حاجي فيروز در آذربايجان غربي نيز سفال دوران غار ديده شده است كه غارنشينان در مراحل اوليه استقرار در دهكده هاي اوليه آنها را به اين مكانها آورده اند. در ابتدا انسان به طور اتفاقي از خاك رس براي ساخت سفال استفاده كرد كه احتمالا اين امر به دليل وفور و سهولت دسترسي بدان بوده است. ولي بعدها تجربه به وي آموخت كه بهترين خاك براي سفالگري همين است.

• همچنين بخوانيد: خاك رس چيست؟

اصول چهارگانه آفرينش

جالب است بدانيد عناصر چهارگانه آب، هوا، خاك و آتش كه به اعتقاد يونانيان باستان عناصر سازنده جهان بودند، در بوجود آمدن دست ساخته هاي سفالي، حضور و همراهي عجيبي دارند. از همنشيني “آب و خاك” ، خميرمايه ي سفال ساخته مي شود و با نقش آفريني “هوا” ، شيء سفالين به استحكام اوليه مي رسد و در نهايت با گرماي حاصل از “آتش” ، براي انسان قابل استفاده مي شود.

خوشحال مي شيم در   كانال تلگرام    يا    پيج اينستاگرام    شهر سفال عضو شيد.