آشنايي با ظروف سفالي نسوز

گل هاي ضد آتش و شعله

منظور از ظروف سفالي نسوز، ظروفي هستند كه مي توانند روي شعله مستقيم قرار گيرند. يكي از برتري هاي سفال بر ساير ظروف آن است كه مي توان آن را براي پختن غذا حتي در فر قرار داد. قابلمه سفالي، ديزي و اين قبيل از جمله ظروف سفالي نسوز هستند كه علاوه بر سختي، ارزان بودن، حرارت را در خود نگه داشته و غذا را براي مدتي طولاني گرم نگه مي دارند. اين ظروف سفالي علاوه بر قابل استفاده بودن داراي زيبايي خاص خود نيز مي باشد. با شهر سفال همراه باشيد.

ظروفي كه در فر از آن استفاده مي شود بايستي آنچنان ساخته شوند كه وقتي در فر گرم قرار مي گيرند و يا وقتي از آن خارج مي شوند، هنگام قرار گرفتن در محيط معمولي نشكنند. در حقيقت اگر دقت لازم را به خرج دهيم، هر گل حرارت پايين و حرارت بالايي را مي توانيم در فر قرار بدهيم.

ظروفي كه مي توانند مدت هاي طولاني در فر مورد استفاده قرار گيرند و ممكن است در اثر بي توجهي و در اثر شوك حرارتي بشكنند. اين شكست ممكن است در اثر قرار دادن ظروف بر روي شعله مستقيم هم حاصل شود و اگر ظروف خيلي گرم را كه از فر خارج شده در آب سرد قرار دهيم، تركيده و از هم متلاشي خواهد شد.

يك نوع از اين ظروف سفالي نسوز كه قبلا به طور زيادي توليد و مورد استفاده قرار مي گرفته، از گل درشت، قابل نفوذ و غير شيشه اي شده ساخته ميشده است. موقعيت فيزيكي اين گلها به طريقي است كه مولكولهاي آن با فاصله نسبت به يكديگر قرار گرفته و براي انبساط و انقباض سريع داراي فضاي لازم مي باشد. ظروف روستايي فرانسه و اغلب كاسه هاي مكزيكي و قابلمه هاي مخصوص آنها از اين نوع گل ها مي باشند.

اين ظروف سفالي نسوز شوك حرارتي را تحمل كرده، در فر ترك بر نمي دارند و حتي مي توان از آنها در آتش مستقيم استفاده نمود. مقاومت اين ظروف در مقابل شعله و شوك حرارتي به فرمول گل بستگي نداشته بلكه به علت كم حرارت ديدن آنها است، اين ظروف نفوذپذير داراي محدوديت هايي نيز هست كه از آن جمله نرم بودن آنها است كه به آساني شكسته مي شوند. از آنجايي كه لعاب به گل هايي كه حرارت كافي نمي بينند جوش نمي خورد، آب و غذاهاي آبكي از ديواره ظروف به خارج نفوذ پيدا مي كند.

اغلب گلهاي حرارت بالا كه به مصرف ظروف سفالي نسوز مي رسند چون حرارت كافي ديده و لعاب به گل بدنه جوش خورده براي استفاده در فر مناسب است. اگر ظروف ميبايستي براي استفاده در فر ساخته شوند بعضي را با بدست آوردن گل مقاوم و نفيس را در برابر شوك حرارتي بايستي رعايت نمود.

همچنين بخوانيد: خشك كردن و پختن گل رس در سفالگري

ويژگي گل حرارت بالا و نسوز

۱_ گل حرارت بالا بايد با حداقل سيليكاي ممكن تشكيل شده باشد، به اين دليل كه سيليكا در برابر حرارت داراي انقباض و انبساط زياد مي باشد و اين خاصيت اصلي مقاومت كم گل هاي سيليس دار در مقابل شوك حرارتي است. از طرفي سيليكا هنگام حرارت ديدن باعث ايجاد كشش هاي موضعي در ظرف مي شود، اين كشش هاي داخلي ممكن است تا قبل از قرار گرفتن ظرف در فر خود را نشان ندهد ولي در اين هنگام در ابتداي گرم شدن و يا در موقع سرد شدن باعث متلاشي شدن ظرف بشود.

۲_ ظروف سفالي نسوز بايد در حرارت بالا پخته شوند. در اين حرارت سيليكا تمايل دارد تا با اكسيدهاي موجود تركيب شود.

۳_ مقداري فلدسپار بايد در تركيب گل وجود داشته باشد. زيرا فلدسپار در اينجا به جاي فلاكس عمل كرده و به نظر مي رسد كه سيليكاي گل را گرفته و آن را به صورت شيشه با ميزان انبساط خيلي كم در مي آورد. تالك هم ممكن است به همين دليل بكار رود و عموما” در تركيب ظروف ضد فر و آتش مستقيم بكار مي رود.

۴_ اشياء جمع و جور و مخروطي شكل در مقابل شكست مقاومت بيشتري از اشياء مسطح و گوشه دار دارند. لذا از فرمهاي با گوشه و زاويه دار بايد دوري كرد. اينگونه ظروف بايد داراي ضخامت يكسان بوده و خيلي ضخيم و يا خيلي نازك نباشد.

۵_ بدنه گل نبايد داراي آهن باشد به ويژه وقتي كه به طريق احياء پخته مي شود.

۶_ لعاب بايد در بدنه گل ذوب شده و داراي فشردگي زياد نباشد. لعاب بايد بطور يكسان داخل و خارج ظروف را بپوشاند و لعاب داخل و خارج ظرف هم بايد يكسان باشد. لعاب را نبايد بيش از معمول ضخيم نمود. ممكن است كه تمام پيش بيني هاي لازم را بنمائيم ولي باز هم لعاب ترك بردارد و يا در روي ظرف موج دار و ناصاف شود. براي رفع اين مشكل بايد به دنبال ميزان انبساط كم بود.

همچنين بخوانيد: فوايد استفاده از ظروف سفالي براي پخت و پز

يك نوع گل كه قادر است هرگونه شوك حرارتي را نحمل كند، گل چيني نسوزي است با آلوميناي زياد كه تمام سيليكاي آن به شيشه جوش خورده و سخت تبديل شده است، چيني هاي لابراتوار از اين نوع مي باشند. مي توان آنها را بدون ترس از ترك خوردگي به روي آتش مستقيم قرار داد. حتي مي توان تنها يك طرف چيني هاي آزمايشگاه را تا ميزان قرمز شدن حرارت داد بدون آنكه ترك بخورد و يا بدون ترس از شكست ظرف با آن حرارت را داخل آب سرد نمود.

حتي مي توان تنها يك طرف چيني هاي آزمايشگاه را تا ميزان قرمز شدن حرارت داد، بدون آنكه ترك بخورد و يا بدون ترس از شكست ظرف با آن حرارت داخل آب سرد نمود. اين نوع چيني ها را بايستي تا ميزان ۱۴۸۵ درجه حرارت داد.

در پختن ظروف سفالي نسوز بايد دقت لازم را بكار برد، زيرا كم و زياد حرارت دادن آن باعث از بين رفتن مقاومت ظرف در برابر شوك حرارتي مي گردد. چون اين فرمول شامل تنها پنجاه درصد گل است لذا انعطاف پذيري آن كم مي باشد. براي متعادل نمودن انعطاف پذيري مي توان مقداري بنتونايت اضافه نمود تا بتوان گل را قابل استفاده براي چرخكاري نموده ولي در قالب گيري اين گل اشكالي توليد نمي كند.